70 yaşını aşan İlber Ortaylı‘nın yalnızca tarihçi yönüyle değil, farklı alandaki bilgi birikimi ve örnek yaşam biçimiyle de tam bir yaşayan çınar olduğunu düşünüyorum. Her şeyden önce kendisi gezmeyi, yemeyi ve öğrenmeyi çok iyi biliyor. Hayattan zevk alarak yaşıyor ve bunu yaparken çalışmayı hiç bırakmıyor. İşte tüm bunları beraber yürütmek, yani hem yaşayıp hem de çalışmak bence önemli bir meziyet. Gazeteci Yenal Bilgici ile beraber ortaya çıkardığı Bir Ömür Nasıl Yaşanır? da, bu meziyetinin arka planına ışık tutmasıyla dikkat çekici bir kitap. Hayatta doğru seçimler yapmak isteyenlere, İlber Ortaylı’dan tavsiyeler içeriyor…
Normalde İlber Ortaylı’nın kitaplarını çok yüzeysel bulan birisiyim. Kitap oluştururken bilinçli olarak popüler tarihçilik yaptığını düşünüyorum. Bu yüzden son olarak konuşmalarından derlenen Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek Serisi‘ni okuduktan sonra başka herhangi bir kitabını okumamıştım. Daha çok karşıma çıkan videolarını izlemeyi ya da röportajlarını dinlemeyi tercih ediyorum. Bence yazmaktan ziyade konuşarak çok daha iyi aktarımda bulunan, dinlemesi keyifli bir insan. Bu kitabı da, tam olarak bu yönüyle, bir söyleşi kitabı olması sebebiyle okudum.
Gençler sürekli konferanslar vereyim, anekdotlar anlatayım, önemli kararlar arifesinde onlara tavsiyelerde bulunayım istiyor. Eh, kapı kapı gezecek değilim (gülüyor). İşte Yenal’la oturduk bu kitabı hazırladık. Ama sadece gençler için değil, herkese yönelik bir şeyler söylemeye gayret ettik. Öğrenmek, olan bitene dikkat etmek ve yöntemli yaşamak gerekir.
-İlber Ortaylı’nın Hürriyet Gazetesi’nden Güliz Arslan ile yaptığı bir röportajdan [1]
Kitabın sunuşunda açıkladığı üzere, böyle bir söyleşi kitabı oluşturma fikri Yenal Bilgici’den gelmiş. Kendisi, İlber Hoca ile daha önce epey röportaj yapmış ve onu yakinen tanıyan bir isim. İlber Hoca’nın kişinin hem vaktini doğru kullanmasına hem de hayatın tadını çıkarmasına yönelik önerilerde bulunmayı sevdiğini söylüyor. Kendisinin de epey istifade ettiği bu önerileri bir kitap halinde okuyucuya aktarmak istediğinde, İlber Ortaylı ile aylarca süren ve bu kitapta okuduğumuz söyleşisi başlamış.
Bir Ömür Nasıl Yaşanır? – Konusu ve İçeriği
Kitap, ismini de aldığı “Bir Ömür Nasıl Yaşanır?” isimli ilk bölüm başta olmak üzere, sırasıyla “Kimden, ne öğrenilir?”, “İnsan Kendi Kendini Nasıl Yetiştirir?”, “Nasıl Çalışmak Gerekir?”, “Nasıl seyahat edilir, nereleri görmek gerekir?”, “Eğitimde hangi tercihleri yapmak gerekir?”, “Ne izlemeli? / Ne dinlemeli? / Ne okumalı?”, “İnsan yaşadığı şehirden nasıl yararlanır?” başlıklarında toplanan sekiz bölümden oluşuyor. İlber Hoca bu bölümlerde çeşitli sorulara yanıt verirken, her zaman olduğu gibi daldan dala atlıyor. Bu atlamalar arasında da hiç bilmediğimiz birçok konuda önemli anekdotlar aktarıyor. Bu sayede kitap tam bir söyleşi havasında, sade bir dil ve üslupla okuyucuyu sıkmadan akıp gidiyor…
Hoca’nın verdiği yanıtlardaki düşüncelerinden ziyade benim kitabı sevme sebebim de daha çok bu anekdotlar oldu diyebilirim. Zira konuşmalarında da olduğu üzere, sorulara cevapları çok katı ve netti. Bunu örneklendirerek açmak istiyorum. Mesela, henüz ilk bölümde hayatı temel olarak dört döneme ayırıyor. Sonrasında da 12-25, 25-40, 40-55 ve 55 yaş üstü olarak gruplandırdığı bu dönemler üzerine çok katı birtakım görevler yüklüyor. 25 yaştan sonra eğitim olmaması, dil öğreniminin 15 yaşa kadar olabileceği gibi çok kesin düşünceleri var. Bunlara benzer düşünceler de kitap boyunca ardı ardına geliyor. Ben bu konularda, bu kadar keskin görüşlere sıcak bakamıyorum.
Kitabı beğenmeme sebep olan anekdotlara geri dönersek, Atatürk’ün bestelettiği Özsoy Operası’ndan, ODTÜ binasının mimarı Behruz Çinici’ye, farklı ülkelerdeki müzelerden, İtalyan sinemasına kadar geniş bir yelpazede olduklarını söyleyebilirim. Bu bilgiler aslında İlber Hoca’nın sorulara verdiği öznel cevaplarla ortaya çıkıyor. Örneğin, “ne izlemeli?” sorusuna cevap olarak İtalyan sinemasından birçok yönetmen ve film tavsiye ediyor. Yalnızca bu bölümde bile araştırıp öğreneceğim ve ilgimi çekerse izleyeceğim birçok film ismi not aldım. Kitap boyunca bu tarz çok sayıda notum var diyebilirim.
Bir Ömür Nasıl Yaşanır? – Kısa Yorum
Velhasıl, bu eser ilk bakışta bir kişisel gelişim kitabı gibi olsa da, bence söyleşi yönünden ele almak daha doğru olur. Bu yönden bir yaklaşımla, İlber Ortaylı’nın sohbetine ilgi duyanların okuyabileceği bir kitap diyebilirim. İçerisinde keşfedilmesi gereken birçok seyahat rotası, film, kitap ve müzik tavsiyeleri var. Kitabı okurken maden araştırması yapar gibi, bunlara dikkat edip incelemek gerek. Diğer yönden, bir kişisel gelişim kitabı olarak ele alınırsa, çok katı düşünceler içeriyor oluşuna dikkat etmek gerekir. Zira okurken iyi muhakeme edilmezse hiçbir anlam ifade etmez.
Zaten aksi mümkün değildir; önünde iyi bir örnek yoksa, insan nasıl çalışacağını bilemez. Çünkü birini ancak meslektaşı adam eder.
Bir Ömür Nasıl Yaşanır?, İlber Ortaylı, s143.