İskoçyalı yazar Robert Louis Stevenson‘ın 1883 yılında kitap olarak yayınladığı Define Adası, yazarın en ünlü eseridir. Bununla beraber, korsanlar, ıssız ada ya da hazine avı denildiğinde akla gelen ilk romanlardandır. Bunun sebebi, bugün bu kelimeleri düşündüğümüzde belleğimizde yer alan birçok imgenin, varoluşunu bu romana borçlu olmasıdır. Omuzunda papağan olan, bir bacağı olmayan ya da bir elinin yerinde kanca olan korsanlar Define Adası ile doğmuştur. Yazılı tasvirlerin hayatımıza görsel olarak girmesinde, romanın Byron Haskin tarafından 1950 yılında çekilen sinema uyarlamasının da büyük etkisi vardır.
Define Adası’nın Konusu ve İşlenişi
Roman, on üç yaşındaki Jim Hawkins’in kendisini bir anda içinde bulduğu define macerasını anlatır. Hikayenin büyük bir bölümü Jim’in bakış açısındandır; yazar çoğunlukla birinci tekil şahıs anlatımı kullanmıştır. Yazarın gizemli tuttuğu unsurlar, okuyucuya kendisini her an hatırlatır. Bu durumun getirdiği belirsizlik, romanın en sakin anlarında bile aksiyon ve gerilimin hissedilmesini sağlar. Her anında beklenmedik bir şeyler olmaya devam eder. Hatta çoğu zaman, beklenen şeyler bile zamanından önce gerçekleşerek büyük bir heyecan yaratır.
Define Adası macerası, eski bir korsan olan Kaptan Flint’in, Jim’in ailesine ait olan handa konaklamasıyla başlıyor. Bu gizemli yabancı, sakladığı büyük bir hazinenin yerini bilen tek kişidir. Eski arkadaşları da handa gizlenen Flint’in peşindedir. Korsanların Flint’in izini sürerek hana gelmesinin ardından yaşanan olaylar sonucunda define haritası Jim Hawkins’in eline geçer. Jim haritayı doktor Livesey ve şövalye Trelawney ile paylaşır. Ardından, şövalyenin organize ettiği define avına katılmak için davet alır. Oluşturdukları mürettebatın Flint’in eski korsan dostları olduğunu fark ettiklerinde, gemi yolculuğuna çoktan başlamıştır. Bir gemi içerisindeki bu iki grup da diğerlerinden önce defineyi bulmaya ve bunu yaparken hayatta kalmaya çalışacaktır…
Define Adası’nın Ortaya Çıkışına ve Baskılarına Dair
Define Adası romanının fikri, Stevenson’ın oğluyla oynadığı bir oyun sırasında ortaya çıktı. Romanı, oğlunu eğlendirmek için çizdiği bir ıssız ada haritasından yola çıkarak tasarladı. İsim olarak da The Sea Cook‘u uygun buldu. Ardından, yazımını sürdürdüğü roman 1881 yılında çocuk dergisi Young Folks’ta tefrika edilmeye başladı. Bu tefrikada hikayenin ismi değişmişti. Treasure Island or the Mutiny of the Hispaniola romanın okuyucuların karşısına çıkan ilk ismi oldu. Stevenson da kendisi için Captain George North takma adını seçmişti.
On dokuzuncu yüzyılda, genel olarak denizlerde geçen iki tür roman popülerdi. Bunlardan ilki, bir deniz subayını zor durumlara sokan ve korsanlarla savaştıran maceralardı. Diğeri ise Robinson Crusoe’un en önemli örneği olduğu ıssız ada maceralarıydı. Kısacası Define Adası’ndan önce korsanlar ve ıssız adalar üzerine birçok eser vardı. Stevenson da eserini yazarken kendisinden önceki birçok yazarın etkisinde kaldı. Edgar Allan Poe‘nun Altın Böcek ve Şişede Bulunan Not isimli öyküleri esinlendikleri arasındaydı.
Stevenson, romanın büyük bir bölümünü kesintisiz olarak yazdı ve dergiye gönderdi. Ancak sonrasında hayatı boyunca peşini bırakmayan hastalığı nüksetti. Sağlık sorunları sebebiyle romanı yazdığı İskoçya’dan ayrılarak Londra’ya döndü. Burada kendisini toparladıktan sonra roman üzerine çalışmaya devam etti. Babasının da desteğiyle romanın son bölümlerini tamamlayarak dergiye gönderdi. Define Adası, 1 Ekim 1881’den 28 Ocak 1882’ye kadar haftalık dergide olarak aralıksız olarak yayınlandı. Kitap olarak basılması ise bundan bir yıl sonra oldu. İngiliz yayınevi Cassell & Co. romanı 14 Kasım 1883’te Treasure Island ismiyle ilk kez yayınladı.
Define Adası, sayısız dile çevrilen ve dünyanın her köşesine ulaşan bir klasik. Ancak araştırdığımda, Osmanlı’da yapılan bir baskını bulamadım. Türkçe olarak bulabildiğim ilk baskı, 1944 yılına aitti. Yeni Mecmua Neşriyatı tarafından yapılmış. Bu baskıdan günümüze, farklı yayınevlerinden birçok baskısı vardı. Okuduğum bu edisyon ise Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları‘na ait. Yayınevinin 2006 yılında hayata geçirdiği Modern Klasikler Dizisi‘nde yer alıyor. Eserin çevirisinde Nurettin Elhüseyni‘nin imzası yer alıyor.
Define Adası Üzerine Kısa Yorumum
Define Adası, küçüklüğümde kısaltılmış halini okuduğum, beğendiğimi hatırladığım bir maceraydı. Aradan geçen uzun yılların ardından, bir yetişkin olarak heyecanla okuduğum romanı bugün de beğendim. Romanın bu kadar güçlü olmasını sağlayan şeyin, Stevenson’ın define avına çıkan iki düşman grubu bir gemide buluşturması olduğunu düşünüyorum. Bu yönüyle roman güzel bir noktadan yola çıkıyor. Çatışmayı her an sıcak tutması da macera ve gerilimi roman boyunca devam ettiriyor. Jim Hawkins’in yalnız kaldığı bazı bölümlerde, olayları onun ağzından anlatırken gereksiz bir uzatmaya gitmese çok daha harika olurdu diye düşündüm. Bu bölümlerde bir çatışma ortamından çok hayatta kalma mücadelesi anlatıldığı için, tempo biraz düşüyordu. Puanım: 4/5.