Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Seyahat Jurnali ile Türk Edebiyatı Klasikleri Dizisine aldığı Âli Bey’in eserlerini yayınlamaya devam ediyor. Batılı tarzda tiyatronun gelişmesinde hem yazdığı oyunlarla hem de çevirileriyle büyük rol oynayan yazarın Fransız yazarlardan uyarladığı iki oyun bir kitapta birleştirdi. Eserlerin günümüz Türkçesine uyarlamasını Seyahat Jurnali’ni de uyarlayan Mefharet Kandemir yaptı. Ayyar Hamza ve Kokona Yatıyor, dizinin 2021 yılının Şubat ayında çıkan elli ikinci kitabında bir arada yayınlandı.
Ayyar Hamza
Bugün bile tiyatrolarda sıkça oynanan Ayyar Hamza, Ali Bey’in 1887 yılında Moliere‘in Scapin’in Dolapları isimli eserinden uyarladığı bir oyun. Bu oyun Al Bey’den önce, 1863 yılında Ahmed Vefik Paşa tarafından Dekbazlık ismiyle de uyarlanmıştı. Aslında daha geriye gidilirse, Moliere’in oyunun da Terentius‘un Phormio isimli oyununa dayandığını görürüz. Bu yönden değerlendirirsek, yazarların güçlü bir komediyi kendi kültürlerine uyarladığını söylemek yanlış olmaz. Âli Bey uyarlamasında Ahmed Vefik Paşa’dan etkilendiği aşikardır. Buna karşın, onun aksine, eserinde modern tiyatro terminolojisini ve daha modern bir konuşma dilini kullanmıştır. Oyun kısaca, Hayyar Hamza isimli dalavereci bir uşağında çevirdiği dolapları konu alıyor.
Kokona Yatıyor
Ali Bey’in 1870 yılında yayınladığı Kokona Yatıyor ise, Eugene Grange ve Victor Bernard‘ın Madame est couchée isimli eserinden uyarladığı tek perdelik bir oyun. Ali Bey, ilk olarak Madam Uykuda ismiyle yayınladığı eserinde, “tercüme ve tertip” edildiğini belirtmiş. Uyarlamanın hangi eserden yapıldığı ise kültür araştırmacımız Metin And tarafından tespit edilmiş. Tek perdelik bu kısa oyun, Eleniko isimli bir hizmetçinin kaldığı güç durumda yaşadıklarını anlatıyor. Oyunun ilk perdesinde, evin hanımı, kocasının yokluğundan faydalanarak, eğlenmek üzere dışarıya çıkıyor. Onun ardından, Eleniko bu durumdan faydalanıp keyif yapmak isterken, evin efendisi beklenmedik bir şekilde dönüyor. Eleniko, efendisinden hanımının yokluğunu saklamaya çalışırken gülünç hallere düşüyor.
Ayyar Hamza ve Kokona Yatıyor – Metinler Üzerine Kısa Yorumum
Daha önce Seyahat Jurnali okuduğum ve beğendiğim yazar Ali Bey’in, basit, akıcı ve mizahi bir dili var. Bu iki tiyatro oyununda bunu çok daha net bir şekilde gördüm. Özellikle Ayyar Hamza’da, konuşmalar oldukça hızlı ve eğlenceli bir şekilde akıyordu. Daha önce Scapin’in Dolapları’nı izlemiştim. Ayyar Hamza’yı okurken bile, izlediğim oyundan daha çok beğendim. O kadar güçlü bir metin ki, sanki oyunun içindeymişim gibi, kafamda net bir şekilde canlandı. Ayrıca Âli Bey’in yaptığı değişiklikler, oyunu çok daha güçlü bir hale getirmiş.
Kokona Yatıyor ise, okuma yönünden akıcı olsa da, zayıf bulduğum bir oyun oldu. Üzerine çok düşünülmemiş, basit bir durum komedisi gibiydi. Zaten tek perdelik, kısa bir oyun; kitabın büyük bölümünde Ayyar Hamza oluşturuyor. Bu yüzden bu kitabın, Ayyar Hamza için okunabileceğini düşünüyorum. Zaman zaman tiyatrolarda denk gelebileceğiniz bu oyunu izleme fırsatı da bulabilirsiniz. Puanım: 4/5