Ölüm Allah’ın Emri, Ahmet Mithat’ın 1873 yılında kaleme aldığı, uzun hikâye niteliğindeki eseridir. Sonrasında Letâif-i Rivâyât adını verdiği külliyatı içerisine de aldığı bu eserde, başka eserlerinde de sıkça yaptığı gibi deneysel bir anlatım ortaya koymuştur. Bu deneysellik, hikayenin zaman kurgusunda yaptığı geriye doğru anlatım değişimidir. Kronolojik anlatımın bozulduğu bu eser, anlatım gücünün geliştirilmesine yaptığı vurguyla edebiyatımızda önemli bir yer taşır. Hikâyenin başında bir vakanın sonunu öğreniriz. Yazarın, bu sonun nasıl gerçekleştiğine dair okuyucuda merak uyandırma çabası ve buna yönelik olarak anlatımında gerçekleşen değişim oldukça dikkat çekicidir.
…Alt taraftan çıkacak olan sonu en evvel söyleyeceğim. Ama diyeceksiniz ki bu halde hikâyeden hiçbir lezzet çıkmaz.
Hikâyeden Evvel İki Söz, Ölüm Allah’ın Emri, Ahmet Mithat Efendi, VIII.
Maşallah, niçin çıkmasın? Hikâyeye lezzeti yazar verecek değil mi? Bakın ben lezzet vereyim de çıkar mı çıkmaz mı?…”
Hikâye, mekan olarak Ensesi Yamalı Kanlı Mustafa Paşa’nın sahibi olduğu bir konakta geçer. Paşa’nın yeğeni genç Sıtkı’nın konağa gelmesiyle gelişen bir aşk ve kıskaçlık hikayesini anlatır. Sıtkı ve dayısının cariyesi Sinesaf arasındaki aşk, konağın bir diğer sakini kahya kadın Behice’nin Sıtkı’ya olan saplantı derecesindeki aşkıyla gölgelenir. Behice’nin iki gencin kavuşmasını engellemek için yaptıkları, talihsiz olayların başlangıcı olur. Hikâye, gençlerin ölümlerinde buluştukları bir sonla başlar…
Yayınlanışına ve Baskılarına Dair
Ölüm Allah’ın Emri ilk olarak 1873 yılında Haçopulo Çarşısı’nda yer alan 13 Numaralı Matbaa’da basıldı. Bu tarihten günümüze tarama yaptığımda, eserin okuduğum ve yorumladığım edisyonu haricinde bir baskını bulamadım. Söz konusu bu edisyon ise Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları‘na ait. Yayınevinin edebiyatımızın klasiklerini günümüz Türkçesiyle okurlarına sunduğu Türk Edebiyatı Klasikleri Dizisi içerisinde 60. kitap olarak yayınlandı. Günümüz Türkçesine uyarlanmasında Ömer Aslan‘ın imzası yer alıyor.
Ölüm Allah’ın Emri Üzerine Kısa Yorumum
Hikâyenin zaman kurgusunun sondan başa doğru gitmesi bugün baktığımızda basit bir şey olarak görülebilir; ancak aynı dönemde yazılmış diğer edebiyat eserlerimiz arasında gerçekten de dikkat çekici ve önemli bir değişim olduğunu söylemeliyim. Bunun sebebi, Ahmet Mithat’ın yaptığı seçimle ortaya çıkan, isteyerek yöneldiği zor sonuçtur. Basitçe açıklamak gerekirse, hikayede zamanla oynaması, onu güçlü bir anlatıma zorunlu kılar. Okuyucuya sonunu bildiği bir hikayeyi okutmak gerçekten de usta bir yazarlık becerisidir. Basitlikten ve alışıla gelmişlikten sakınmayı gerektir.
Hikâyede Ahmet Mithat’ın bunu tam anlamıyla başarabildiğini söyleyemem. Yine de deneyişini okumak keyifliydi. Duygusal yönüyle ağır basan hikâyenin olay çözümüne geldiğimde polisiye deneyimini ortaya koyduğunu fark ettim. Kendisinin güçlü olduğu bu anlatımla hikâyeyi gerçekten de biraz ayakta tutabiliyor fakat yetersiz kalıyor. Yani ortada denenen ve başarısız olan bir hikâye var. Bu yüzden Ahmet Mihat’ı ilk kez okumak isteyenlere tavsiye etmeyeceğim bir eser. Yazarın diğer eserlerine aşina olanların ise küçük bir tat alabileceğini düşünüyorum. Puanım: 2/5.