Üç Kıtada Osmanlılar, İlber Ortaylı‘nın Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek Serisinin üçüncü kitabı olarak 2007 yılında çıktı. Timaş Yayınları‘nın Osmanlı Tarih Dizisi içerisinde yer alan dört kitaplık bu seriyi, İlber Ortaylı “Osmanlı Devleti üzerine yaptığı konuşmaları kitaplaştırma projesi olarak” olarak tanımlıyor. Kitaplar, çeşitli mecralarda yaptığı konuşmaların deşifre edilerek yazıya dökülmüş metinlerini içeriyor. İlber Hoca’nın Osmanlı devleti üzerine yorumlamalarıyla dikkat çekiyor. Bununla beraber, tarih bilinci oluşturma, tarih yazımı ve tarih eğitimi üzerine görüşlerini de içeriyor.
İlber Ortaylı bu seriyi Osmanlı Devleti’nin 500. kuruluş yıldönümü kutlamaları çerçevesinde toplumda oluşan tarih merakına karşılık vermek amacıyla ortaya koydu. Serinin ilk kitabı Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek, Osmanlı Devleti üzerine genel değerlendirmeler içeriyordu. İkinci kitabı Son İmparatorluk Osmanlı‘da, Osmanlı Devleti’ni bir imparatorluk olarak ele aldı. İmparatorluğun diğer devletler ile ilişkilerini, kurumlarını ve kişilerini bizlere aktardı. Serinin bu üçüncü kitabında ise, Osmanlı’nın üç kıtada hakimiyetine dikkat çekiyor. Üç Kıtada Osmanlılar, hakimiyeti sağlayan yönetim biçimi, hukuk sistemi ve diplomatik ilişkiler konularında görüşlerini içeriyor.
Osmanlı İmparatorluğu Anadolu’nun kuzeyinde küçük bir beylik olarak doğdu, gelişti; fakat bu ilk yılların üzerinden daha 150 sene geçmemişti ki Balkanlar’da ve Ege’de hâkimiyeti tesis etti ve bu Balkan hâkimiyeti hemen hemen bugünkü Bulgaristan ve Yunanistan’ın tamamını kapsadı. Çok kısa bir sürede bu hâkimiyet Adriyatik, Tuna Nehri, Karadeniz kıyıları ve Mezopotamya’ya kadar uzandı.
Osmanlı, ikinci asrında Akdeniz’in doğusunu ve Kuzey Afrika’yı da çepeçevre saran bir imparatorluk olmuştu. Başka bir deyişle, gerek müesseseleri, gerek hayatı, gerek üniversalist hâkimiyet anlayışı ve gerek coğrafyası ile Akdeniz dünyasının son muhteşem imparatorluğuydu.
Üç Kıtada Osmanlılar, İlber Otaylı, Önsöz s7-8.
Üç Kıtada Osmanlılar: Kısa Yorumum
İlber Ortaylı’nın Osmanlı’ya dair yorumları elbette ki değerlidir. Buna karşın bu seriyi genel olarak başarılı bulmadığımı söylemeliyim. Serideki tüm kitaplar gibi, Üç Kıtada Osmanlılar da editöryal olarak ciddi anlamda eksiklikler içeriyor. Belirli bir konusu var gibi görünse de, içeriğinin büyük bir kısmı bu konunun dışında kalıyor. Başlıklar ve içerikleri bütünsel olarak bir anlam ifade etmekten uzaktı. İçeriğinde elbette altı çizilecek önemli görüşler var ancak; kitabın yazımdan uzak oluşu bu görüşlere ulaşmak için sıkıcı bir okuma yapmanızı gerektiriyor. Bu yüzden, bu kitaptaki konulara ilgi duyanların okumaktan çok İlber Hoca’nın çeşitli sohbetlerini dinlemelerini tavsiye ederim. Okumak içinse, yazım yönünden çok daha başarılı olan başka kitapları tercih edilebilir. Puanım: 2/5